Change this description
Burgers vragen om beter inzicht en meer inspraak in beleid. Ondanks het vele overleg in de politiek en overheid voelen burgers, de werkvloer e.a. zich niet of onvoldoende gehoord en gezien. Meer openbaarheid, participatie en inspraak voor burgers e.a. zijn evenwel per direct mogelijk. De inspraaktabel toont de mogelijkheden voor beleidstrajecten en projecten.
Voordelen van vroegtijdige openbare inspraak voor burgers e.a.
Vroegtijdige openbare inspraak voor burgers en andere belanghebbenden heeft vele voordelen zoals tijdige informatie over nieuwe plannen, ontmoeting van belanghebbenden in een fase waarin beslissingen nog niet zijn genomen, meer mogelijkheden voor kennis delen, dialoog, netwerking, blinde vlekken invullen, kruisbestuiving en meer aandacht voor menselijke en maatschappelijke waarden.
Deze voordelen van vroegtijdig openbare inspraak kosten mogelijk meer tijd en geld, maar verdienen zich snel terug door breder draagvlak, meer begrip voor beslissingen en veel tijdwinst door het voorkomen van lange, dure bezwaarprocedures of matig werkend beleid. Openbaarheid, participatie en inspraak leiden bewezen tot betere resultaten en meer tevredenheid!
Opbouw van de inspraaktabel
De inspraaktabel duidt de mate van participatie en inspraak bij >80% van alle beleidstrajecten en projecten. Inspreken achteraf, lobby, bezwaarprocedures en andere benaderingen van bestuurders, volksvertegenwoordigers e.a. zijn niet opgenomen in de tabel.
Kolommen en kleuren
Kolom 1 toont een constructieve opbouw voor de uitwerking en realisatie van beleid en projecten. Kolom 2 benoemt bijbehorende processen/projectstappen en beslisdocumenten. Kolommen 3-7 duiden de openbaarheid, participatie en inspraak voor burgers e.a.
De naamgeving en uitvoering van processen/projectstappen en beslisdocumenten (kolom 2) verschilt in de praktijk sterk per beleidstraject, project, vakgebied en organisatie. Derhalve zijn meerdere opties benoemd met gelijke doelstelling.
Rood in de tabel betekend dat processen niet openbaar zijn en belanghebbenden (bijv. burgers) kunnen worden genegeerd. Oranje betreft een niet-openbaar proces met burgers. Groen omvat openbaarheid, participatie en inspraak voor alle belanghebbenden.
De gele vakken duiden het openbaar maken van documenten na afloop van processen/projectstappen voor besluitvorming door de volksvertegenwoordiging.
Huidige politiek & overheid
De Nederlandse representatieve democratie staat bekend om haar overleg- en poldercultuur. Deze processen zijn niet openbaar en vinden veelal plaats buiten het zicht van burgers en de media.
Van overheidsplannen en nieuw beleid is te vaak onduidelijk hoe deze tot stand zijn gekomen. Deze traditionele, naar binnen gerichte overheidscultuur botst met de vele nieuwe mogelijkheden van de huidige internetsamenleving en kenniseconomie.
Burgers e.a. voelen zich niet of onvoldoende gehoord of gezien. Hetgeen leidt tot onvrede, verlies van vertrouwen in de overheid en toenemend populisme. De roep om vernieuwing klinkt hierdoor steeds luider.
Bovenwettelijke innovatie
Overal in Nederland wordt geëxperimenteerd en gewerkt met bestuurlijke vernieuwing. Op nationaal nivo met internetconsultatie.nl tot en met burgerparticipatie en uitdaagrecht op lokaal nivo.
Voor bestuurlijke vernieuwing is geen wetgeving nodig. Wel zijn duidelijke opdrachten en richtlijnen aan de ambtelijke organisatie nodig voor bovenwettelijke innovatie. Deze opdrachten en richtlijnen komen van het bestuur/coalitie of via een aangenomen motie door de volksvertegenwoordiging.
De kwaliteit van bovenwettelijke innovatie hangt sterk af van de opdracht en richtlijnen voor de uitvoering van nieuwe werkvormen. Zonder duidelijk opdracht en richtlijnen vervallen organisaties vaak in oude, naar binnen gerichte werkprocessen.
Referendum
Een bindend of raadgevend referendum is een sterk gereguleerde vorm van inspraak achteraf. Pas als een ontwerp/plan volledig is vastgesteld is het aan de burger om ja/nee o.g. te stemmen.
Burgerinitiatief m.b.t. beleid en inspraak (niet bewonersinitiatief, energiecoöperatie o.g.)
Bij een burgerinitiatief kan een burger, met ondersteuning van voldoende handtekeningen, een onderwerp op de politieke agenda zetten. Indien het burgerinitiatief ontvankelijk wordt verklaard is de volksvertegenwoordiging verplicht het onderwerp te behandelen.
Burgerberaad
Een burgerberaad of burgerforum is een door de politiek gegeven opdracht om een gezamenlijk besluit of een set aanbevelingen voor een vraagstuk te ontwikkelen.
De deelnemers aan een burgerberaad vormen een door loting bepaalde dwarsdoorsnede van de samenleving. In een niet-openbaar proces wordt op basis van overleg, advies van experts en een grote mate van consent in enkele weken of maanden een gezamenlijk besluit of een set aanbevelingen vastgesteld en voorgelegd aan de volksvertegenwoordiging voor definitieve besluitvorming.
Burgerparticipatie
Burgerparticipatie bij gemeenten toont duidelijk de werking van bovenwettelijke innovatie in de praktijk. Deze start bij het benoemen van inspraak voor burgers in verkiezingsprogramma’s. Het thema wordt vervolgens opgenomen in coalitieakkoorden. En bekrachtigd via opdrachten aan de ambtelijke organisatie. De praktijk leert dat burgerparticipatie vaak in de ontwerpfase wordt toegepast.
Te vaak worden de richtlijnen voor burgerparticipatie door de politiek en overheid zelf opgesteld. Er is echter nog veel kwaliteitswinst te behalen m.b.t. openbaarheid, vroegtijdige inspraak en terugkoppeling.
Open projecten
Open projecten benutten effectief alle kennis in de samenleving om te komen tot duurzame, bij voorkeur breedgedragen doelen, plannen en projectrealisaties. Alle belanghebbenden worden bij elke projectstap actief gevraagd om input, feedback en consent.
Omdat de praktijk vaak weerbarstig is, en deelnemers vanuit eigenbelang geen consent of overeenstemming bereiken, is het aan de volksvertegenwoordiging om, per projectstap, besluiten te wegen en definitief te maken.
Open projecten zijn toepasbaar voor alle nieuwe en herziene beleidstrajecten en projecten door de overheid, zowel intern (leren hoe vroegtijdige inspraak werkt en voelt) en extern (om de kloof tussen politiek/overheid en burger te verkleinen).
Open projecten zijn te realiseren door in projectopdrachten of moties de tekst op te nemen: “Projectuitvoering overeenkomstig het OpenProjectenProtocol” o.g. Deze richtlijn legt kort en bondig uit welke stappen voor open beleids- en projectontwikkeling nodig zijn.
Geen opdracht, geen vernieuwing
Aan bestuurders en volksvertegenwoordigers is de taak om bestuurlijke vernieuwing en bovenwettelijke innovatie, intern en extern, via coalitieakkoorden, opdrachten en moties op te schalen van <5% naar >50%. Want van echte bestuurlijke vernieuwing is pas sprake als minimaal 50% van alle beleidstrajecten en projecten als burgerparticipatie of open project worden uitgevoerd.
Geef feedback
Deze inspraaktabel en toelichting is een eerste ontwerp. Graag ontvang ik feedback over de juistheid van de tabel en teksten. Bij voorbaat dank hiervoor. Erik Koopman, ontwerper inspraaktabel, erik@erikkoopman.nl